Kościół św. Mikołaja w Brzegu

---

Historia kościoła

Historia kościoła w Brzegu sięga lat 1370–1420, kiedy to za panowania księcia Ludwika I rozpoczęto jego budowę. Zastępował on starszy, murowany obiekt, który wzmiankowany był już w 1279 roku. Finansowanie tej monumentalnej budowli zorganizowano z funduszy miejskich oraz wkładu księcia, a rajcy miasta zwrócili się z zamówieniem projektu do znanego mistrza wrocławskiego Gunthera. Jego prace były inspirowane wcześniejszymi wrocławskimi kościołami, takimi jak św. Marii Magdaleny oraz św. Elżbiety.

W 1523 roku w Brzegu triumfowała reformacja, a książę Fryderyk II wprowadził w miejsce dotychczasowego wyznania chrześcijańskiego luteraństwo jako nowe, obowiązujące wyznanie. Już w 1525 roku kościół był funkcjonował jako świątynia protestancka. W okresie jego pierwszej świetności otaczał go cmentarz, na którym pochówki odbywały się aż do 1775 roku. Wówczas to Fryderyk II wprowadził całkowity zakaz pochówków na terenie miejskim oraz w kościołach. Budowla pełniła funkcję protestanckiej świątyni aż do 1945 roku.

W dniu 10 listopada 1905 roku przed kościołem miało miejsce odsłonięcie pomnika Marcina Lutra. Niestety, został on usunięty niebawem po zakończeniu II wojny światowej. W wyniku walk o miasto na przełomie stycznia i lutego 1945 roku kościół uległ doszczętnemu zniszczeniu przez ogień, a następnie przez 13 lat pozostawiony był bez opieki, co doprowadziło do jego dalszej degradacji. Dopiero w 1958 roku, dzięki inicjatywie ks. Kazimierza Makarskiego, przystąpiono do odbudowy świątyni, wzorując się na jej pierwotnym wyglądzie z 1370 roku. W trakcie renowacji w zakrystii odkryto późnogotyckie freski ścienne, które świadczą o dawnych walorach artystycznych tego miejsca.

Architektura i wnętrze kościoła

Charakterystyka architektoniczna kościoła św. Mikołaja w Brzegu bazuje na trzynawowej strukturze, typowej dla bazylik, w której wydłużony korpus nie ma wyraźnego podziału na chór oraz partie nawy. Nawa główna, strzelista i mierząca 30 metrów, wyróżnia się gwiaździstym sklepieniem oraz wysmukłymi oknami, co kontrastuje z niskimi, szerokimi i ciemnymi nawami bocznymi.

Oddzielenie nawy głównej od naw bocznych realizowane jest za pomocą prostych filarów oraz linearnych przęseł, które nie ograniczają przestrzeni wnętrza. Wewnątrz kościoła zachowała się bogata dekoracja rzeźbiona w drewnie oraz zespół witrażowy, z których niestety do dzisiaj przetrwały jedynie fragmenty. Drewniane detale zniszczono podczas II wojny światowej, a pozostałości wyposażenia można zobaczyć w Muzeum Narodowym we Wrocławiu oraz w Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. Oryginalne witraże, z kolei, znajdują się w Muzeum Narodowym w Poznaniu.

We wnętrzu ściany oraz filary kościoła zdobione są kamiennymi i drewnianymi epitafiami zamożnych mieszkańców Brzegu. Na przełomie XIX wieku dodano wieże kościoła, co było odpowiedzią na podwyższenie wież w katolickiej świątyni Podwyższenia Krzyża Świętego.

Organy

W kościele św. Mikołaja znajduje się niezwykły instrument. Pierwsze organy, które miały 30 głosów, pojawiły się tutaj w połowie XV wieku. Z biegiem lat instrument ten wymagał aktualizacji, co zaowocowało budową nowych organów przez Michała Englera w latach 1724–1730. Te nowe, 56-głosowe organy, zmodernizowane następnie w latach 1926–1928, jednak na przełomie 1944 i 1945 roku zostały ostatecznie zdemontowane. Niestety, po tym wyjątkowym instrumencie nie pozostały jakiekolwiek ślady.

W 1986 roku bracia Broszko z Bolesławca skonstruowali obecne organy, które, mimo że są współczesne, nie odzwierciedlają jednoznacznie żadnej konkretnej epoki w swoim brzmieniu i architekturze. Remont organów ukończono na przełomie 2007 i 2008 roku, co przyczyniło się do ich znacznej poprawy stanu technicznego oraz estetyki.

Obecne organy charakteryzują się podziałem dźwięków na poszczególne manuały oraz pedały, co przyczynia się do różnorodności i bogactwa brzmienia. Oto szczegółowa dyspozycja instrumentu:

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Manuał IV	Pedał
1. Gedakt pomer 16′	1. Gedakt 16′	1. Gedakt 8′	1. Prync. skrz. 8′	1. Pryncypał bas 16′
2. Pryncypał 8′	2. Prync. włoski 8′	2. Unda maris 8′	2. Portunal 8′	2. Subbas 16′
3. Gamba 8′	3. Rurflet 8′	3. Kwinta dena 8′	3. Salicet 8′	3. Kwintbas 10 2/3′
4. Flet kryty 8′	4. Viola 8′	4. Pryncypał 4′	4. Gemshorn 4′	4. Oktawbas 8′
5. Oktawa 4′	5. Prestant 4′	5. Rurflet 4′	5. Blokflet 2′	5. Pryncypał 8′
6. Holzflet 4′	6. Róg nocny 4′	6. Róg nocny 2′	6. Trawers flet 4′	6. Celo 8′
7. Kwinta 2 2/3′	7. Nasard 2 2/3′	7. Kwinta 1 1/3′	7. Szpic oktawa 2′	7. Fletbas 8′
8. Oktawa 2′	8. Super oktawa 2′	8. Siflet 1′	8. Nasard 1 1/3′	8. Chorałbas 4′
9. Kornet 3x	9. Flet leśny 2′	9. Sesguialtera 2x	9. Flażolet 1′	9. Flet 2′
10. Mixtura 5x	10. Tercja 1 3/5′	10. Cymbel 3x	10. Akuta 3-4x	10. Mixtura 6x
11. Szarf 4x	11. Mixtura 5x	11. Krumhorn 8′	11. Vox humana 8′	11. Puzon 32′
12. Trąbka 8′	12. Obój 8′	_	_	12. Puzon 16′
_	13. Klarino 4′	_	_	13. Trompet 8′

---

Oceń: Kościół św. Mikołaja w Brzegu

---